نوشتارحاضر که بصورت مطالعه کتابخانه ای وبصورت فیش برداری تهیه وگرداوری شده است نگاهى است اجمالى به ویژگى‌هاى روز عرفه و فلسفه پیدایش آن. در این مقاله با استناد به آیات و روایات به قضیلت واهمیت این روز نیز اشاراتى شده که باهم آن را مى‌خوانیم.

روز نهم ذیحجه روز عرفه است روزی که زائران سپیده دم صبح راهی عرفات می شوند.عرفه به معنای شناخت است زیرا آن سرزمین وادی شناخت و معرفت خدا و نفس خود است بر اساس آیات و روایات از معصومین (ع) عرفه از اعیاد بزرگ است اگرچه عید نامیده نشده است و روزی است که حق تعالی بندگان خویش را به عبادت و اطاعت از خود خوانده و احسان خود را برایشان گسترانیده و شیطان از همیشه حقیر تر و درمانده تر ساخته است.

قرآن کریم براى ارتباط بیشتر بندگان با مبدا هستى از شیوه‌هاى مختلفى بهره مى‌گیرد. از جمله این شیوه‌ها تعیین زمان‌ها و مکان‌هاى خاصى براى نزدیک شدن بیشتر به درگاه حضرت حق مى‌باشد. در سوره ابراهیم(ع) آیه 5 از زمان‌هاى ویژه عبادت خدا با عبارت “ایام‌الله” یاد مى‌کند؛ “ایام‌الله را به آنان یادآورى نما.” ایام‌الله تمام روزهایى است که داراى عظمتى در تاریخ زندگى بشر است. مقصود از ایام‌الله زمان‌هایى است که امر خدا و آیات وحدانیت و سلطنت او ظاهر شده و یا ظاهر مى‌شود. ممکن است ایام ظهور رحمت و نعمت الهى جز این ایام بوده باشد.(1)

و نیز هر روز که یکى از فرمان‌هاى خدا در آن،چنان درخشیده که بقیه امور را تحت‌الشعاع خود قرار داده از ایام‌الله است هر روز که فصل تازه‌اى در زندگى انسان‌ها گشوده و درس عبرتى به آنها داده و ظهور و قیام پیامبرى در آن بوده و یا طاغوت و فرعون گردنکشى در آن به قعر دره نیستى فرستاده شده خلاصه هر روز که حق و عدالتى برپا شده و ظلم و بدعتى خاموش گشته، همه آنها از ایام‌الله است.

امام صادق (علیه السلام )فرموده اند :«کسى که در ماه رمضان آمرزیده نگردد تا رمضان آینده آمرزیده نمى‏گردد؛ مگر این که روز عرفه را درک کند»

عرفات، نام منطقه وسیعى است با مساحت حدود 18 کیلومتر مربع در شرق مکه معظمه، اندکى متمایل به جنوب که در میان راه طائف و مکه قرار گرفته است. زائران بیت‏الله الحرام در روز عرفه - نهم ذى حجّه - از ظهر تا غروب در این منطقه حضور دارند. در نقلى آمده است که آدم و حوّا(علیه السلام) پس از هبوط از بهشت و آمدن به کره خاکى، در این سرزمین همدیگر را یافتند و به همین دلیل، این منطقه «عرفات» و این روز «عرفه» نام گرفته است. چنین گفته اند که جبرائیل علیه السلام هنگامی که مناسک را به ابراهیم می آموخت ، چون به عرفه رسید به او گفت «عرفت» و او پاسخ داد آری ، لذا به این نام خوانده شد و نیز گفته اند سبب آن این است که مردم از این جایگاه به گناه خوداعتراف میکنند و بعضی آن را جهت تحمل صبر و رنجی میدانند که برای رسیدن به آن باید متحمل شد . چرا که یکی از معانی «عرف » صبر و شکیبایی و تحمل است .

عرفه، از عیدهاى بزرگ است؛ هر چند عید نامیده نشده است و روزى است که حق تعالى بندگان خویش را به عبادت و طاعت خود دعوت کرده،سفره جود و احسان خود را براى آنها گسترده است. شیطان دراین روز، از همه اوقات خوارتر وحقیرتر وخشمناک‏تر است.روایت شده که حضرت زین‏العابدین(علیه السلام) در روز عرفه صداى فقیرى را شنید که از مردم کمک مى‏خواست. حضرت فرمود: واى بر تو! آیا دست نیاز به سوى غیر خدا دراز مى‏کنى؛ در حالى که امید مى‏رود در این روز بچه‏هایى که در شکم مادر هستند، مورد فضل و لطف الهى قرار گیرند و سعادت‏مند گردند؟

بهترین عمل در روز عرفه دعا است و در میان روزهاى سال، این روز براى دعا امتیاز ویژه‏اى دارد.

عرفه فرصت خداشناسی و رجعت به سمت معبود است

روز عرفه با فضیلت ترین روز برای نیایش و استغفار به درگاه الهی

یکی از ویژگی های مؤمن این است که می خواهد دائماً خود را به خدا نزدیک کند و پیوسته این کار برای جلب رضای اوست و یکی از ایام با فضیلتی از سال که می تواند به این ویژگی انسان جامه عمل بپوشاند روز بزرگ عرفه است.

در روایات بسیاری به توبه یا دعا و تضرع به درگاه الهی سفارش شده و از طرف دیگر مکان‌ها یا زمان‌های خاصی برای اجابت دعا یا قبولی توبه ذکر شده، برای جلب رضایت حق نیز اوقات یا مکان‌هایی بیان شده که مؤمن می تواند در آنها، به خداوند تقرب جوید.خداوند، مهربان و بخشنده بوده و رحمت او همیشه بر خلقش جاری است، اما باید بدانیم برخی از اوقات یا در برخی از مکان‌ها رحمت خداوند بر خلق بیشتر بوده و بخشش معاصی راحت تر می باشد، یکی از همین اوقات روز عرفه است. برای کسی که در جستجوی رحمت الهی است روز عرفه فرصت خوبی است تا بتواند رضایت خداوند را جلب کرده و از گناهان خود توبه کند.روز عرفه دارای فضایل بسیاری است، هم برای کسانی که در عرفات حاضرند و هم برای کسانی که در اماکنی غیر از عرفات اند، به همین دلیل بر مؤمنان لازم است نهایت بهره برداری از این روز شریف را داشته باشند.

ما با تأمّل و تدبّر در دعای عرفه امام حسین (ع) که در حقیقت بیان و شرح حقایق توحیدی و مراتب آن است به خداشناسی نزدیکتر میشویم در خصوص اینکه خداوند انسان را چگونه خلق فرمود، چگونه روزی داد، چقدر بر بندگان نعمت ارزانی داشت، چقدر از گناهان ایشان بخشید،و... همه از مواردی است که در دعای عرفه ذکر شده است.

عرفه روز جوشش عرفان بر تشنگی جان